Sant'Eligio

Dit schilderij, van Jacopo da Empoli (1614) hangt in de Vasarigang aan het begin van het traject dat over de Ponte Vecchio gaat. Het hangt precies daar omdat de heilige op het schilderij, Sant'Eligio, de beschermheilige is van de goudsmeden en sinds het decreet van 1593 mogen alleen goudsmeden zich vestigen op de Ponte Vecchio.

Voor die tijd hadden slagers en vishandelaren hun winkels op de brug om hygienische redenen, maar dat vlees en die vis stonk de prinsen iets te veel op hun weg van kantoor naar huis, hoog boven het plebs in de straat, dus maar een decreet: "van nu af aan, alleen juweliers en goudsmeden op de brug!", want goud is toch meer een prins waardig.

Het schilderij vertelt van de legende rond de heilige Eligius. Hij werd verdacht edelmetaal voor een opdracht achterover te drukken en om het tegendeel te bewijzen, maakte hij van een hoeveelheid goud voor één troon, twee exemplaren voor de Franse koning ( te herkennen aan zijn fantastiche mantel met franse lelies) en eindigde alles goed.

'l'Onestà di Sant'Eligio' heet het: de eerlijkheid van de Heilige Eligio. Grappi, want vandaag las ik in de krant dat iemand fraude ten laste is gelegd en zijn bedrijf heet Eligio....

24 juni 2012

Voor de gelegenheid wordt Prandelli Florentijn genoemd, omdat deze trainer uit Cremona van 2005 tot 2010 de Fiorentina coachte, maar nu op 24 juni met de Azzurri, het Italiaanse Nationale voetbalteam, de halve finales van de EK heeft bereikt. Mooie dag voor de Italiaanse 'Azzuri', minder voor de Florentijnse 'Azzurri', die op dezelfde dag van de Bianchi verloren met het àndere voetbal. Het middeleeuwse voetbal. Het Calcio Storico Fiorentino. Het voetbal dat eigenlijk alleen voetbal heet omdat er een bal bij betrokken is, maar agressiever is dan welke vechtsport ook.

24 spelers per team, gekleed in Middeleeuwse pakken met ruige koppen. Het lijkt of ze zo uit een fresco van Ghirlandaio komen stappen, alleen de tattoo's en Nikes verklappen dat het nu is. Alles mag en er lijken geen regels te zijn, ook al zijn die in 1580 op papier gezet. Een punt wordt gemaakt door de bal over de achterlijn van de tegenstander te krijgen, op welke manier dan ook. Overal op het veld liggen spelers elkaar in elkaar te slaan en het ook publiek is grover dan dat van Ado Den Haag.


Het zijn de vier wijken van Florence: Santa Maria Novella (Rossi), San Giovanni (Verdi), Santa Croce (Azzurri) en Santo Spirito (Bianchi) die tegen elkaar strijden in een toernooi waarvan de finale wordt gespeeld op 24 juni, de dag van San Giovanni Battista, Johannes de Doper, de patroonheilige van Florence.

In Florence is uiteraard de Doopkapel aan Johannes gewijd, maar verder kunnen we door de hele stad  in beeldhouw- en schilderkunst alle scenes uit het leven van de heilige zien, altijd te herkennen aan het kruis en de kamelenvacht.

In een nis in de kerk van Orsanmichele staat Johannes de Doper in brons, gemaakt door Lorenzo Ghiberti (1412-1416), als beschermheilige van het gilde van de stoffenhandelaren (Arte di Calimala)

In de Chiostro dei Voti in de SS Annunziata is een prachtige fresco van Pontormo (1494-1557) van de visitatie. De visitatie is de scene van de ontmoeting van Maria en haar oude nicht Elisabeth, beide in verwachting, waarbij Johannes, in de buik van zijn moeder Elisabeth, opspringt van vreugde door het herkennen van Jezus in de buik van zijn tante.

In de Uffizi is de 'desco da parto' te zien die Pontormo beschilderde met de scene van de geboorte van Johannes. De stokoude Zacharias, die de engel Gabriel niet geloofde toen hem de geboorte van Johannes werd aangekondigd, schrijft de naam van zijn zoon op een stuk papier. Hij moet wel schrijven, omdat vanwege zijn ongeloof zijn spraak hem was ontnomen, maar door het schrijven toont hij aan toch geluisterd te hebben en hij mag weer spreken. 

In de kerk van Santa Maria Novella, in de kapel van de familie Tournabuoni heeft Ghirlandaio aan de rechterwand een frescocyclus gemaakt over het leven aan Johannes de Doper. Helemaal boven zien we hoe Salome danst voor Koning Herodes terwijl een slaaf een schaal vasthoudt met het hoofd van de Doper.

24 juni eindigt in Florence elk jaar met het beroemde vuurwerk, wat natuurlijk mooier is dan welk vuurwerk dan ook! Dit jaar vanwege de strafschoppen van het team van Prandelli, iets verlaat weliswaar.

(Om een beter idee van het Calcio Storico te krijgen, klik:  film)

Een naam als een bus...

De tandarts van de kinderen heet Dottoressa Marmo (dokter Marmer) en dat lijkt me een prima naam die past bij haar beroep. Ik hou van dat soort namen. Soms zijn ze grappig zoals dhr. Baksteen, vlieger bij de KLM.

Hetzelfde dacht ik altijd van Bernardo Buontalenti (1531-1608), een ongelofelijk veelzijdig man, architect, beeldhouwer, schilder, militair ingenieur, scenograaf en kok. Ik vond het zo fantastisch dat zo'n man met deze naam geboren was. Bernard Voltalent!! Helaas is de werkelijkheid een tikje minder lyrisch en heette hij bij geboorte Bernardo Buonacorsi, toch is hij de geschiedenis ingegaan en bekend bij iedereen als Bernardo Buontalenti.

één van de eerste ontwerpen van Buontalenti die je ziet 

als je vanaf Porta Romana de stad binnenrijdt: 

Het paleis van Bianca Cappello in Via Maggio

Buontalenti is niet de enige die zijn stempel op de stad heeft gedrukt. De eerste was natuurlijk Arnolfo di Cambio die niet alleen beeldhouwer was maar als architect eind 13e eeuw het ontwerp voor de Dom, Palazzo Vecchio, de absis van Santa Croce en de jongste stadsmuren voor zijn rekening nam. Michelangelo die begin 16e eeuw de verdedigingswerken rond San Miniato maakt. Vasari die midden 16e eeuw de Uffizi en de Vasarigang bouwt.

Vasari wordt als hofarchitect na zijn dood  opgevolgd door Buontalenti en het duurde tot ver in de 19e eeuw voordat er weer iemand kwam die het straatbeeld van de stad drastisch veranderde: Giuseppe Poggi. Hij brak de 13e eeuwse stadsmuren van Arnolfo en en hele middeleeuwse wijk in het centrum af in een poging om Florence dezelfde allure te geven als Parijs, een Europese hoofdstad waardig. Maar daarover een volgende blog.

Aan het eind van Via Maggio, hoek met Borgo San Iacopo:

De Buontalenti fontein

In het kader van de opfrissingscursus 16e eeuw was ik onlangs in het Museo degli Argenti (zilvermuseum) wat eigenlijk 'de Prinselijke schatkamer' zou moeten heten, want de verzameling zilveren borden is slechts een kleine greep uit de ongelofelijk gevarieerde verzamelingen die er te zien zijn. Van Cameeen tot fantasie snijwerk in ivoor, van christal tot hardstenen vazen. Ringen, glazen, kandelaars, miniaturen, oneindig. Onze leraar stond lang stil voor een vaas van lapis lazulli gemaakt naar een ontwerp van.... Buontalenti.

De Buontalenti vaas

Vanuit de stad is van alle kanten te zien het fort wat Ferdinando I de'Medici door Buontalenti liet ontwerpen, Forte Belvedere, het lijkt een vriendelijke villa, maar in werkelijkheid is het een onneembare vesting die dreigend boven de stad uit torent. Een vluchthaven voor familieleden en kostbaarheden.

In Via Proconsolo in het Palazzo Nonfinito is een voorbeeld van een Buontalenti-raam te zien.

Na  deze wandeling raad ik aan nog even langs de Gelateria alla Passera te gaan op het Piazza della Passera. Zij hebben het beste Buontalenti-ijs, een recept wat de veelzijdige man ontwierp tijdens een opdracht een uitbundig banket voor de internationale gasten van de familie de'Medici te organiseren.

Bij de banketten zorgde hij niet alleen voor het desert maar ook voor de kostuums en de scenografie van de spektakels om de gasten te amuseren.

Bij de film Vatel moet ik altijd aan Buontalenti denken, aan alles wat hij deed om het de mensen aan het hof naar de zin te maken, ook al speelt het bijna een eeuw later.

klik hier voor de trailer van Vatel

Groundhog Day

"Quando vien la Candelora de l'inverno semo fora ma se piove o tira il vento de l'inverno semo dentro"

(Als het op de Candelora winter is zijn we vrij, maar regent of waait het dan zijn we binnen)

De Candelora is vandaag, 2 februari, als het vandaag, volgens het gezegde, winters is, dan komt de lente snel, maar zou het vandaag zacht zijn, dan kan de winter nog 40 dagen duren.

Ik geloof in oude weer-speekwoorden, ze komen hier altijd uit. Vorig jaar hoorde ik deze voor het eerst. Het was een stralende dag en iedereen in de bar waar ik 's ochtends ontbijt was aan het klagen en inderdaad, februari en maart waren koud en somber en duurden veel te lang. Dit jaar gaan we hopelijk  mazzel hebben, want het is vandaag bewolkt, het sneeuwt en er ligt al 30 cm sneeuw. Winterser kan niet. Lang leve de Candelora!

De dag van de Candelora is de dag dat gevierd wordt dat Maria Jezus presenteert aan de tempel, 40 dagen na zijn geboorte. Het is het feest van de zuivering van de moeder (na de geboorte van een zoon werd in de joodse traditie een vrouw onzuiver beschouwd) wat gevierd wordt met het aansteken van kaarsen ( Maria Lichtmis). De overgang van winter naar voorjaar.

Ambrogio Lorenzetti (Presentatie in de tempel, 1342) Galleria degli Uffizi

Ook in Amerika is 2 februari een feestdag. In Amerika en Canada wordt vandaag Groundhog Day gevierd. En ook in Amerika is de regel dezelfde: als de groundhog (een soort reuze marmot) uit zijn hol komt en het is bewolkt dan is de winter snel voorbij, maar als de zon schijnt gaat de winter nog 6 weken duren. De bekendste groundhog is Punxsutawney Phil, uit Punxsutawney, Pensylvania, waar het grootste traditionele Groundhog Day feest van Amerika gevierd wordt.

Punxsutawney Phil

Ik kende het fenomeen Groundhog Day vroeger alleen van een hele geestige film uit 1993 met dezelfde naam:

Klik voor trailer 

Van Rudolph naar Rodolfo

De foto van de geredde telescoop van Galileo (klik voor de blog) deed mijn broer Rudolph mij een aantal foto's sturen. Een jongetje in oorlogstijd met twee enorme flessen wijn, een enorme Rembrandt op een oude truck en de lijkwade van Turijn in een kistje.

Ik antwoordde hem met onder andere deze foto van 'Pallas en de Centaur' van Botticelli bij een wagen vol geladen met schilderijen:

Deze foto is gemaakt tijdens de Tweede Wereld Oorlog in Alto Adige, waar dit schilderij, dat in de Uffizi hoort naar toe werd gebracht door de Duitse Kunstschutz. Deze organisatie was opgericht ter bescherming van meesterwerken tegen de geallieerde bombardementen, maar gaf de Duisters ook de vrijheid om de schilderijen en beelden te brengen waar ze wilden en er dus ook mee aan de haal te gaan. Hitler en Goering hadden ambitieuze verlanglijstjes. Zo had Goering een Tiziano, de Danae afkomstig uit Napels, in zijn slaapkamer hangen die hij in 1944 voor zijn verjaardag had gekregen. Na de wapenstilstand van september 1943, hoorde Alto Adige nog tot het Reich en van daar uit was het transport naar Nazi slaapkamers makkelijk geregeld.

Het roven van kostbaarheden tijdens oorlogen is zo oud als de geschiedenis en met de opkomst van het Nazisme en het Fascisme werd er vòòr de oorlog al rekening mee gehouden door een Florentijn, Rodolfo Siviero.

In '34 trad deze kunstliefhebber, -verzamelaar en -criticus bij de Italiaanse geheime dienst om informatie in te winnen over de op hande zijnde invasie in Oostenrijk en in '37 verhuisde hij zelfs naar Duitsland met een studiebeurs als dekmantel.Vanaf het begin heeft hij alle aankopen van de Nazi's in Italie bijgehouden en toen tijdens de bezetting de Duitsers schilderijen en beelden gingen verplaatsen, om welke reden dan ook, volgde hij ze op de voet.

Beticht van collaboratie, maar ondertussen ondergronds werkend ten behoeve van de collecties van de Italiaanse musea, leest zijn levensverhaal als een jongensboek. Na de oorlog wordt hij aangesteld als hoofd van de interministeriele commissie voor het terugvinden van de kunst. Hij reist de hele wereld rond, leidt diplomatieke missies en heeft succes. Niet alleen de 'Pallas en de Centaur' van Botticelli hangt dankzij zijn inzet weer in de Uffizi, maar de Danae van Tiziano weer in Napels en zo zijn nog meer dan 600 werken gerepatrieerd.

Siviero, Rodolfo Siviero

Op eigen verzoek is in Florence in zijn voormalig woonhuis een klein museum ingericht, waar zijn niet oninteressante, zeer gevarieerde kunstcollectie te zien is, maar ook allemaal objecten die getuigen van Siviero's veel bewogen leven. Schilderijen van zijn vrienden De Chirico en Annigoni (met opdacht: aan mijn oude vriend Rodolfo Siviero), zijn studeerkamer vol met catalogi van alle kunstveilingendie hij bezocht en zijn koffer met stickers van de Holland Amerika lijn en van prachtige hotels in New York.

De site van het Casa Siviero (engels)

Het museum is open op zaterdag (hele dag), zondag en maandag (van 10.00 tot 13.00 uur). Na een bezoek aan het museum is het leuk om even door de wijk San Nicolò te wandelen en bij Fuori Porta te lunchen, een enoteca vlak buiten de stadsmuur, althans het stukje van de muur van Arnolfo uit de 13e eeuw dat nog bestaat.

De site van Enoteca Fuori Porta (italiaans)

Retro of Vintage?

Terwijl de kunstwereld de laatste maanden in Florence bezig is geweest met het proberen op te lossen van een oud mysterie rond Leonardo da Vinci is in de mode een ontwerp van deze grote 16e eeuwse artiest tot leven gebracht.

Het mysterie gaat over de enorme fresco 'la Battagla di Anghiari' die Leonardo in 1503 schilderde in de Salone dei 500, de grote audientiezaal van Palazzo Vecchio. Het was een meesterwerk, dat blijkt uit de schetsen van Leonardo die overgebleven zijn en de kopien van onder andere Rubens.

60 jaar later heeft echter de grote Vasari, de architect van de Uffizi, de muren van de zaal overgeschilderd om er een groot eerbetoon aan Cosimo I van de maken. Nu wordt uitgezocht wat er gebeurd is met het werk van Leonardo met gebruik van ultramoderne technieken. Spannend en controversieel, want mag het werk van Vasari onder de onderzoeken lijden?

Het is weer een mysterie rond Leonardo, zoals met de Monalisa, Het laatste avondmaal, de geschriften en al zijn ontdekkingen. Misschien kent u ze, de fantastische modellen die gebouwd zijn aan de hand van de ontwerpen van 500 jaar geleden. In Vinci is het museum recentelijk opnieuw geopend, waar deze modellen te zien zijn. Erg de moeite waard, vooral met kinderen!

Halverwege de vorige eeuw zijn in een bibliotheek vergeten ontwerpen van Leonardo herontdekt van een tas en die handtas is nu in productie genomen. In productie, dat wil zeggen, in een beperkte oplage van 99 stuks, met de hand gemaakt van het fijnste kalfsleer, met borduursel in leer en afwerking in messing onder de naam 'Pretiosa', die Leonardo in 1497 aan de tas gaf.

Het modehuis Gherardini dat de tas maakt heeft een bijzondere band met Leonardo, Lisa Gherardini zat hoogstwaarschijnlijk ooit model voor Leonardo als de Gioconda, de Monalisa. Vorige week beleefde de tas haar wereldprimiere in Florence ter ere van Pitti Uomo en Pitti W en in februari start de verkoop. De prijs is nog niet bekend...

klik hier voor de site van Gherardini

klik hier voor de site het Museum Leonardo in Vinci

Een mooi filmpje van National Geographic over de fresco van Leonardo

...la Befana vien di notte

con le scarpe tutte rotte

col cappello alla romana

viva viva la Befana...

(De Befana komt 's nachts

met haar helemaal kapotte schoenen

Met haar Romeinse hoed

Lang leve de Befana)

Zo kent elke Italiaan het versje, ook al wordt eigenlijk alleen de eerste regel gebruikt. Een goede vriend van mij (ja, die ene die in de zaak van het 'Monster' heeft moeten getuigen) wist nog een echte oude Toscaanse versie:

...la befana sù pe' poggi

la m'ha detto che veniva oggi

con le scarpe tutte rotte

la m'ha detto che vien di notte...

(De befana langs de heuvels

ze zeggen dat ze vandaag komt

Met haar helemaal kapotte schoenen

ze zeggen dat ze 's nachts komt)

De Befana is, welk liedje je ook zingt, een oude heks op kapotte schoenen. Vaak wordt ze afgebeeld met een bezem, maar de echte loopt over de daken met haar ezel en laat kleine kadootjes en snoepjes door de schoorsteen vallen in de sok die de kinderen aan de haard hebben opgehangen. Voor het ezeltje ligt wat hooi klaar en voor de Befana een glaasje wijn. Stoute kinderen krijgen niets, alleen een stukje houtskool.

Het idee klinkt bekend, de angst van de kinderen ook en de manier waarop die angst door de ouders werd gebruikt was hetzelfde als in Nederland. Een zwarte Piet of een oude heks over het dak, de roe of een stuk houtskool, allemaal doodeng!

De Befana was ooit hèt belangrijkste verwenmoment voor Italiaanse kinderen, zoals Sinterklaas dat in Nederland was, maar de Kerstman heeft ook hier belangrijk terrein gewonnen. Toch bestaat ze nog steeds en is de Befana een feestdag die de kerstvakantie afsluit. Vanaf nu wordt alles weer normaal.

Maar, de Kerstman is een derivaat van onze Sinterklaas en de kleur rood is niet vanwege de sponsoring door Coca Cola, maar gewoon een afleiding van de rode koormantel van de bisschop. Santa Claus is Sint Nicolaas!

De Befana komt van iets anders. Haar naam is afgeleid van Epifania, driekoningen, 6 januari, de dag dat de drie wijzen uit het oosten met hun geschenken bij het kindje Jezus aankomen. Haar verschijning als oude heks symboliseert het oude jaar dat voorbij is. Op naar een nieuw jaar, een nieuwe oogst!

De mooiste theorie van haar herkomst is het verhaal van de drie wijzen, op zoek naar het kindeke, die aankomen bij een oude vrouw en haar de weg willen vragen, maar zij jaagt hen weg van haar huis. Het oude vrouwtje wordt achteraf door schuldgevoel overmand en besluit de mannen te volgen, met medeneming van een zak met snoepjes en cadeautjes voor het kindje. Onderweg laat ze bij elk huis iets achter uit angst het echte kindeke over te slaan en nu nog steeds is ze op zoek.....

Gentile da Fabriano: Adorazione dei Magi (Uffizi, Firenze)

Santa Lucia

Gister was het Santa Lucia, 13 december, patroonheilige van Tavarnelle Val di Pesa, waar wij wonen en hadden de kinderen een dagje vrij.
Mooie gelegenheid om ze eens mee te nemen naar de Galleria degli Uffizi. De grote massa's van de dinsdag zijn er niet in deze periode en we konden zo doorlopen. Voor kinderen uit Europa is het gratis en moet alleen een eventuele reservering betaald worden van 4€.
Mijn kinderen zijn gezond kritisch en laten zich niet zo makkelijk dwingen iets leuk te vinden, dus vond ik het behoorlijk spannend, als moeder en als gids.
Ze hebben genoten, we hebben afbeeldingen van Santa Lucia gezocht, zij is altijd te herkennen aan het schaaltje met haar eigen ogen erop, we hebben de verschillende stoffen in het rood van Rafaello ontdekt en in de zalen van Caravaggio en de Caravaggisten het spel gedaan 'waar komt het licht vandaan?' en in de museumwinkel wisten ze precies van welk schilderij ze een kaart wilden hebben (Piero di Cosimo 'Incarnazione di Cristo' en Caravaggio 'Medusa').

Ik ben tevreden en trots, het was een succes.