Van borrel-les tot winetasting

Na 10 jaar in Italie gebeurt het me nog tè regelmatig dat ik een flater sla met mijn taalfouten. Zo had ik het laatst over het 'kruisen' van Christus, waarop iemand vroeg: 'met wat? Een Maremmano?' en gister vertelde ik over mijn opfrissingscursus, wat voor de toehoorders klonk als borrel-les.

De Maremmana herder, uit de Maremma, Zuid-Toscane

Nou heb ik niets tegen een aperitiefje, maar borrel-les dekt niet echt de lading van mijn cursus over de 16e eeuw. Zo ging de les van gister over de 16e eeuwse schilders en beeldhouwers in Florence. Over het manierisme, over de eerste stappen in de richting van de barok, de gierigheid van Michelangelo, de bravoure van Cellini, het lompe van Bandinelli. Over de schilders Santi di Tito, Passignano, Vasari, maar ook Giovanni Stradano (de Vlaming Jan van der Straet), beroemd vanwege zijn decoraties in Palazzo Vecchio en Alessandro Allori, de leerling van Bronzino.

De Studiolo van Francesco I de'Medici

Allemaal werkten ze in opdracht van de Groothertogen. Francesco I, de zoon van Cosimo I en Groothertog van 1574 tot 1587, liet zijn studiolo, zijn pronkkamer, milimeter na milimeter decoreren door de grootsten van zijn tijd. Interessant al die grote namen die gewoon in opdracht werkten. De Studiolo is een klein zijkamertje van de Salone dei '500 in Palazzo Vecchio en is een wonder. Francesco was vanaf jongs af aan geinteresseerd in de wetenschap en alle schilderijen en beelden in de studiolo hebben daarmee te maken, van de vier elementen tot de alchemie en de sterrenkunde.

Bernardino Poccetti wordt genoemd als een van de meest belangrijke frescoschilders van het einde van de 16e eeuw. Maar is volgens de cursusleider minder bekend. Dat kan. Toch heeft hij de plafonds versierd van kapellen in alle kerken van Florence, van de SS Annunziata tot aan de Carmine, bovendien ongeveer een derde van alle plafonds in Palazzo Pitti en de grot van Bontalenti in de tuinen van Boboli. Als je in de gids van de Touring Club Italiano Bernardino Poccetti opzoekt geeft zijn naam 34 pagina verwijzingen en dat gaat om werken alleen in Florence. Poccetti is een blije schilder, dat zie je aan alles, liefde voor de natuur, voor de omgeving, voor de ruimte die hij moet decoreren. Hij vult de vlakken met een overdaad van figuren en symbolen.

 

De loggia in Castello della Paneretta

Voor één fresco van Poccetti hoef je stad noch kerk in, alleen maar mee te gaan naar een wijnproeverij met rondleiding in het schattige Castello della Paneretta, in Barberino Val d'Elsa. Toen dit in de 16e eeuw van militaire vesting werd omgebouwd tot landhuis werd Poccetti ingeschakeld om de loggia in de binnenplaats te beschilderen. Het kasteel is eigendom van de familie Albisetti die het in 1984 van de Strozzi's kochten. Het is een van de grootste landbouwbedrijven in de omgeving, maar de druiven voor de Chianti Classico (22 hectaren) worden elk jaar met de hand geoogst.

Klik hier voor de site van Castello della Paneretta 

Tussen de cipressen voor het kasteel kun je San Giminiano zien liggen. De bomen zijn eeuwen oud en opgenomen in het Unesco Erfgoed.

Kiwi's in Toscane...

Van mijn huis naar Florence is bijna 30 km en daar doe ik met de auto, afhankelijk van het verkeer, een klein half uur over. Een stukje provinciale weg Firenze-Siena, dwars door Chianti en ik ben er.

In 1944 deden de Nieuw Zeelandse troepen over dat zelfde stuk twee weken. Twee weken van een zware fronten oorlog met het verlies van bijna 300 levens. De Chianti was niet eens een heel belangrijk strategisch gebied, maar de Duitsers wilden zich nu eenmaal niet zomaar overgeven en verdedigden meter na meter.

De engelstalige donkergekleurde soldaten werden door de dorpelingen van Tavarnelle Val di Pesa, waar ik woon, voor Amerikanen aangezien en heel lang is bevrijding van ons dorp aan de Amerikanen toegewezen, maar het was het 28e Maori Bataljon dat het dorp binnenreed.

Mijn NieuwZeelandse vriendin Jill Gabriel woont hier al 25 jaar en is getrouwd  met de voormalige burgemeester van Tavarnelle, Stefano Fusi. Stefano en Jill hebben aangetoond dat het niet de Amerikanen maar de Nieuw Zeelanders waren en Stefano heeft gedurende de afgelopen jaren een aantal boeken  en een tentoonstelling samengesteld over de bevrijding van de Chianti door de Nieuw Zeelandse troepen.

Het laatste boek, 'To the gateways of Florence', werd afgelopen vrijdag officieel gepresenteerd in de Salone dei Dugento in Palazzo Vecchio in Florence. Jill heeft voor de vertalingen gezorgd en nodigde mij uit bij de presentatie aanwezig te zijn.

Het boek is boeiend met gedetailleerde beschrijvingen van de veldslagen en bewegingen van de regimenten, getuigenissen van soldaten en van de plaatselijke bevolking en heel veel foto's van het gebied, wat ik zo goed ken, zo gehavend door de gevechten. Bijzonder zijn de brieven aan de ouders en echtgenotes thuis aan de andere kant van de wereld. Deze mannen, zover weg om te vechten voor de bevrijding van Toscane, in de tropische hitte van de zomer van 1944, stiekem van de kleuren en het landschap genietend.

Waar het regiment de ziekeboeg had wacht ik op de schoolbus in Morrocco

De presentatie was Italiaans officieel met toespraken van de vice burgemeester van Florence, de Nieuw Zeelandse Ambassadeur (die in het Maori begon), van Stefano Fusi, van de huidige drie burgemeesters van de gemeenten die door de Nieuw Zeelanders zijn bevrijd en van een 90-jaar oude jaar oude partizaan, die genant lang uitweek over zijn eigen boek en zijn eigen oorlog.

Het duurde lang, zodat ik het niet laten kon de zaal nog eens goed te bekijken en na te denken over deze belangrijke ruimte in Palazzo Vecchio die niet open is voor het publiek omdat de gemeenteraad er vergadert. De Salone dei Dugento (Duecento, tweehonderd, op zijn Florentijns) voor de volksvertegenwoordiging van 200 man die hier placht samen te komen. Het elegante facetten plafond is gemaakt in 1472 door de gebroeders Benedetto en Giuliano da Maiano.

The day after....

Vlakbij het eerste huis waar wij woonden in de Chianti was een leuke trattoria 'La Barracchina' waar we graag en regelmatig gingen eten. De toenmalige eigenaar, Renato, een rustige vriendlijke man, maakte ons wegwijs in de eerlijke casalinga keuken en de Toscaanse seizoensgerechten.

Meestal waren we de enige gasten, soms was er nog één andere tafel bezet, maar ik weet nog goed dat het opeens op een doordeweekse avond totaal bomvol was. We moesten zelfs op een tafeltje wachten. Ongekend. Ik vroeg aan Renato, zonder hem te willen beledigen hoe dat in godsnaam kwam. '15 febbraio!!!' antwoordde hij, alsof dat alles zou verklaren. Het eerstvolgende moment dat ik hem iets langer bij onze tafel kon houden, liet ik hem dit verder uitleggen.

De dag nà San Valentino is het de beurt van de 'amante' om uit eten te worden genomen, maar wel buiten de stad, want daar is het risico op herkenning minder en de Baracchina leent zich daar goed voor, low profile en vlakbij.

Zou dat in de 16e eeuw ook zo zijn gegaan?

Ik denk aan de beroemdste minares uit de geschiedenis van Florence en de'Medici: Bianca Cappello.

Als vijftien jarige ontvluchtte zij het ouderlijk huis om met een Florentijnse edelman te trouwen die haar mee naar Florence nam. Haar vader probeerde haar onder dwang terug naar Venezie te halen en daarom was zij gedwongen zich altijd te verschuilen.

Er wordt gezegd dat de Veneziaanse schone het huis van haar man daarom nooit mocht verlaten, maar dat de oudste zoon van Cosimo. Francesco I haar een keer voor het raam zag staan en op slag verliefd werd. Francesco I was ongelukkig getrouwd met zijn Oostenrijkse Johanna, onder andere omdat zij hem alleen dochters schonk. Bianca op haar beurt was ontevreden met het eenvoudige leven ten huize van de familie Buonaventuri.

Tussen deze twee ontstond een vurige romance. Francesco overlaadde Bianca met mooie juwelen en jurken, maakte haar hofdame en bood haar man een baan aan in Groot Hertogelijke dienst.  Bovendien liet hij een prachtig palazzo bouwen in Via Maggio, vlakbij Palazzo Pitti om zijn minnares dichterbij te hebben.


Buonaventuri sterft onder verdachte omstandigheden en ook Johanna komt door een ongeluk om het leven. De twee kunnen trouwen, eerst in het geheim en een jaar later, in 1579 publiekelijk, maar tegen de zin van de broer van de bruidegom, Ferdinando, Kardinaal te Rome. Hij vindt Bianca maar niets en voorkomt dat haar zoon aanspraak kan maken op troonopvolging of wat voor bevoegdheden dan ook van de familie. Over de herkomst van deze zoon, Antonio, zijn ook nog steeds speculaties. Zou Bianca een zwangerschap geveinsd hebben om Francesco een mannelijke nazaat te geven?

In 1587 komen ook Bianca en Francesco onder verdachte omstandigheden aan hun einde. Een dag na elkaar sterven ze aan een hevige koorts. Onlangs gedaan onderzoek op de twee levers heeft arsenicum aangetoond. Francesco is begraven naast zijn eerste vrouw in het Medici Mausoleum in San Lorenzo, maar aan Bianca is geen staatsbegrafenis gegund. Ferdinando I, de broer, laat in ieder geval graag zijn Kardinaalsjurk in Rome hangen om in Florence de troon te bestijgen.

De Baracchina bestaat nog steeds, nauwelijks hipper geworden qua interieur, maar nu toch wel regelmatig vol, ook op de andere avonden en middagen van het jaar! Het is een typische plek voor de Florentijnen om in het weekend de stad te ontvluchten.

Klik hier voor de site.

San Biagio

Michelangelo, Laatste Oordeel, Sint Blasius detail , Sixtijnse Kapel

Vandaag is het de dag van de heilige Sint Blasius, oftewel San Biagio. Ja, daar ben ik weer met een heilige, maar ik vind de heiligen leuk, vanwege de afschuwelijke verhalen, hun symbolen en omdat ze nog steeds terugkomen in het dagelijks leven.

Bovendien is Sint Blasius naast beschermer van schapen, wol en wolbewerkers, ook beschermer van mensen met keelaandoeningen en aangezien ik al 3 dagen thuis ben met bronchitis, al zit dat in de longen, hoop ik dat het helpt.

Op de zondag voor 3 februari krijgen de kerkgangers in Italie een kaarsje ter ere van San Biagio en dat is ter bescherming van de keel. Komt goed uit dat zijn dag in februari valt en niet in augustus als er veel minder mensen aan keelpijn lijden. Volgens de legende redde hij op wonderbaarlijke wijze het leven van een jongen bij wie een visgraat in de keel was blijven steken.

Masaccio, drieluik van san Giovenale (San Biagio is 2e van links) in Cascia di Reggello

San Biagio is altijd te herkennen aan zijn Bisschopsmantel en de kaarde in zijn hand. Een kaarde is een instrument om wol mee te kammen, een houten plak met ijzeren pinnen. Dit was het martelwerktuig waarmee ze deze heilige vilden voordat ze hem terechtstelden.

In Nederland wordt hij aangeroepen bij aandoeningen aan de blaas en buik, maar dat is alleen omdat zijn naam daaraan doet denken. Helpt niets, hij is er voor de wol en de keel!

Groundhog Day

"Quando vien la Candelora de l'inverno semo fora ma se piove o tira il vento de l'inverno semo dentro"

(Als het op de Candelora winter is zijn we vrij, maar regent of waait het dan zijn we binnen)

De Candelora is vandaag, 2 februari, als het vandaag, volgens het gezegde, winters is, dan komt de lente snel, maar zou het vandaag zacht zijn, dan kan de winter nog 40 dagen duren.

Ik geloof in oude weer-speekwoorden, ze komen hier altijd uit. Vorig jaar hoorde ik deze voor het eerst. Het was een stralende dag en iedereen in de bar waar ik 's ochtends ontbijt was aan het klagen en inderdaad, februari en maart waren koud en somber en duurden veel te lang. Dit jaar gaan we hopelijk  mazzel hebben, want het is vandaag bewolkt, het sneeuwt en er ligt al 30 cm sneeuw. Winterser kan niet. Lang leve de Candelora!

De dag van de Candelora is de dag dat gevierd wordt dat Maria Jezus presenteert aan de tempel, 40 dagen na zijn geboorte. Het is het feest van de zuivering van de moeder (na de geboorte van een zoon werd in de joodse traditie een vrouw onzuiver beschouwd) wat gevierd wordt met het aansteken van kaarsen ( Maria Lichtmis). De overgang van winter naar voorjaar.

Ambrogio Lorenzetti (Presentatie in de tempel, 1342) Galleria degli Uffizi

Ook in Amerika is 2 februari een feestdag. In Amerika en Canada wordt vandaag Groundhog Day gevierd. En ook in Amerika is de regel dezelfde: als de groundhog (een soort reuze marmot) uit zijn hol komt en het is bewolkt dan is de winter snel voorbij, maar als de zon schijnt gaat de winter nog 6 weken duren. De bekendste groundhog is Punxsutawney Phil, uit Punxsutawney, Pensylvania, waar het grootste traditionele Groundhog Day feest van Amerika gevierd wordt.

Punxsutawney Phil

Ik kende het fenomeen Groundhog Day vroeger alleen van een hele geestige film uit 1993 met dezelfde naam:

Klik voor trailer