Eet Paradijs

Deze week is, zoals ik al eerder heb vermeld, na maanden de eerste verdieping van de Mercato Centrale heropend. De Mercato Centrale is een gebouw van Gietijzer, baksteen en glas in de traditie van de Forum des Halles in Parijs. Het werd gebouwd door de architect Mengoni die ook verantwoordelijk was voor de beroemde Gallerie in Milaan. De periode dat Florence hoofdstad was van Italie vroeg om een grote schoonmaak en upgrade van de stad. De oude vieze markt op het huidige Piazza della Repubblica werd afgebroken en daarvoor kwamen 2 nieuwe moderne marktgebouwen; de Mercato Centrale en de Mercato di Sant'Ambrogio. Een derde die in de buurt van Piazza Santo Spirito gebouwd moest worden is nooit afgemaakt.

Van oudsher was er een strikte verdeling in de Mercato Centrale, boven de groenten en het fruit en beneden de vlees- en vishandelaren. Een echte markthal, levendig en geurend en altijd een leuk bezoekje waard, helemaal voor een Nederlandse die de Indonesische keuken mist en de specerijen die in Italie zo moeilijk te vinden zijn.

Nu is dus de eerste verdieping helemaal venieuwd en heel hip geworden en niet zoals bij Eataly in Via Martelli een dure versie van de Auto Grill, maar een echte leuke plek om heen te gaan voor de lunch of een aperitief.

Er zijn allemaal verschillende verkooppunten en overal tafeltjes om te zitten en te eten. De Viola Club heeft ook een winkel, dus wie op zoek is naar een officieel Fiorentina shirt: Mercato Centrale.

Van Pizza tot Mozzarella, van Lapredotto tot de Bistecca Fiorentina van Wieckse Witte tot de mooiste Chianti Classico alles is er.

Natuurlijk was het gisteren op de eerste dag op zijn Italiaans georganiseerd, lang wachten op tafeltjes op betalingen, veel glimlachen, beloftes en handenschudden. Het water was niet geleverd en de mensen bleven binnenstromen. Maar toch belooft het veel goeds.

Er is ook een stand die over de hele wereld wijn en olie verscheept en Giunti heeft een kookboekencorner.

Komt dat zien en proeven!

#Instagrammer @Michelangelo

Vandaag is de geboortedag van Michelangelo Buonarroti. Hij zou vandaag 538 zijn geworden.

Om hem vandaag te herdenken is in Florence vandaag een historische optocht gehouden, van Piazza della Signoria tot aan Santa Croce waar een krans werd gelegd op zijn graf. Vervolgens een herdenkingsbijeenkomst in Casa Buonarroti en daarna in het Palagio di Parte Guelfa een presentatie van werk door de studenten van het Artistiek Lyceum Leon Battista Alberti.

Om vandaag de mensen in Nederland te herinneren aan deze dag heb ik op mijn pagina op Facebook (Marina Guida di Firenze) een paar foto's gepost. Ik probeerde aandacht te vestigen op het Museo Casa Buonarroti, wat niet iedereen op het lijstje heeft staan bij een bezoek van 2 dagen aan Firenze. Daarom heb ik het aangeprezen voor een tweede of derde bezoek.

Het is een klein, maar erg boeiend museum, gevestigd in de drie panden die Michelangelo in 1508 aanschafte en na zijn dood naliet aan zijn neef, wiens zoon, Michelangelo Buonarroti de jongere, het ombouwde in een eerbetoon aan de familie. De collectie bestaat naast de werken van de hand van Michelangelo zelf uit schilderijen, beelden, majolica aardewerk en archeologische opgravingen verzameld voor de familie door de eeuwen heen.

Van Michelangelo zelf zijn er twee hele beroemde meesterstukken uit zijn jonge jaren. De strijd der Centauren en de Madonna della Scala. Verder veel studies, die minstens zo aangrijpend om te zien als de originelen, schetsen, werktekeningen voor architectonische opdrachten zoals de vestigingsmuren bij San Miniato en het houten model voor de facade van San Lorenzo, die nooit afgemaakt is.

Tijdens mijn gidscursus waren we in het museum en legde onze professor ons uit dat de Madonna della Scala gemaakt werd door Michelangelo toen hij pas 16 jaar was en dat het zo opvallend is dat hij zich op zo'n jonge leeftijd al bezig hield met de onnatuurlijke torsies in het menselijk lichaam. Dat is een terugkerend thema, de onnatuurlijke bewegingen van het menselijk lichaam en ik ben het er niet mee eens.

Ik ben namelijk van de bescheiden mening dat het juist méér dan natuurlijk is, deze draaing van het armpje van de Christus op schoot bij de Madonna. Ik heb het zelf zo vaak bij mijn eigen kinderen, maar ook die van anderen gezien, als het vol overgave in slaap stort op de arm van een ouder. Ook in andere schilderingen van Michelangelo herken ik de bewegingen, die onnatuurlijk genoemd worden door de critici maar voor iedere moeder die ooit vanuit de passagiersstoel een kind van de achterbank uit een maxicosi heeft gesjord, heel herkenbaar zijn.

Vandaag wil ik graag het oog van Michelangelo herdenken, zijn studie van de menselijke bewegingen, zijn keuze voor een compositie die voorkomt dat zijn onderwerpen gestileerd een geposeerd overkomen, maar als een kiekje, een momentopname, een instagram, een tel voordat de show echt begint.

Sant'Eligio

Dit schilderij, van Jacopo da Empoli (1614) hangt in de Vasarigang aan het begin van het traject dat over de Ponte Vecchio gaat. Het hangt precies daar omdat de heilige op het schilderij, Sant'Eligio, de beschermheilige is van de goudsmeden en sinds het decreet van 1593 mogen alleen goudsmeden zich vestigen op de Ponte Vecchio.

Voor die tijd hadden slagers en vishandelaren hun winkels op de brug om hygienische redenen, maar dat vlees en die vis stonk de prinsen iets te veel op hun weg van kantoor naar huis, hoog boven het plebs in de straat, dus maar een decreet: "van nu af aan, alleen juweliers en goudsmeden op de brug!", want goud is toch meer een prins waardig.

Het schilderij vertelt van de legende rond de heilige Eligius. Hij werd verdacht edelmetaal voor een opdracht achterover te drukken en om het tegendeel te bewijzen, maakte hij van een hoeveelheid goud voor één troon, twee exemplaren voor de Franse koning ( te herkennen aan zijn fantastiche mantel met franse lelies) en eindigde alles goed.

'l'Onestà di Sant'Eligio' heet het: de eerlijkheid van de Heilige Eligio. Grappi, want vandaag las ik in de krant dat iemand fraude ten laste is gelegd en zijn bedrijf heet Eligio....

De tranen van San Lorenzo

Vandaag, 10 augustus, is de dag van San Lorenzo en vandaag valt precies in de periode van het jaar dat de aarde de meteorietenzwerm van de Perseiden kruist.

Als de aarde de baan van een meteoritenzwerm kruist zijn er meer dan anders vallende sterren te zien. De 'sterren' zijn eigenlijk verdampende stofdeeltjes. Dit klinkt fijner dan de theorie, die leert dat wat wij een vallende ster noemen, de laatste schreeuw is van een ster voordat hij in een zwart gat verdwijnt.

Op 10 augustus 285 werd in Rome San Lorenzo gemarteld en vermoord. In zijn leven was Lorenzo een Diaken die door Keizer Valerianus tot de marteldood veroordeeld wordt. Het was de tijd van de christenvervolgingen en de geheime diensten in de catacomben. De Keizer had de schatten van de kerk nodig om de oorlogen tegen de Germanen te bekostigen. Toen de heilige Laurentius weigerde die over te dragen kostte hem dat zijn leven.

Santo Stefano en San Lorenzo 

(Donatello in de Oude Sacrestie van de San Lorenzo, Florence, rond 1435)

Zoals alle heilige martelaren wordt hij altijd afgebeeld met het atribuut waardoor hij aan zijn einde is gekomen. Vaak vragen mensen mij wie die heilige met het raam in zijn hand is. Het is geen raam, het is een gril, want volgens bronnen, die helaas niet helemaal te vertrouwen zijn, maar waar wel altijd in is geloofd is de heilige Laurentius gegrild en sterker nog, volgens de geschriften heeft hij ook nog tegen zijn folteraars gezegd: 'Aan deze kant ben ik gaar, draai me nu maar om'.

Martelaarschap van San Lorenzo 'aan deze kant ben ik gaar....'

(Bronzino, fresco, 1569 in de kerk van San Lorenzo, Florence)

De vallende sterren staan symbool voor de vonken van het vuur onder de gril, maar worden ook wel de tranen van San Lorenzo genoemd, maar gelukkig denken we doorgaans aan romantischer dingen bij het zien van de vallende sterren.

In heel Italie en natuurlijk in Chianti is het weer een fijne reden om wijn te drinken en viert elk dorp 'Calici di Stelle' waarbij het wijnproeven gecombineerd wordt met het wegdromen bij de vallende sterren, het gratis bezoeken van musea en een vrijmarkt voor typische Toscaanse produkten.

Een naam als een bus...

De tandarts van de kinderen heet Dottoressa Marmo (dokter Marmer) en dat lijkt me een prima naam die past bij haar beroep. Ik hou van dat soort namen. Soms zijn ze grappig zoals dhr. Baksteen, vlieger bij de KLM.

Hetzelfde dacht ik altijd van Bernardo Buontalenti (1531-1608), een ongelofelijk veelzijdig man, architect, beeldhouwer, schilder, militair ingenieur, scenograaf en kok. Ik vond het zo fantastisch dat zo'n man met deze naam geboren was. Bernard Voltalent!! Helaas is de werkelijkheid een tikje minder lyrisch en heette hij bij geboorte Bernardo Buonacorsi, toch is hij de geschiedenis ingegaan en bekend bij iedereen als Bernardo Buontalenti.

één van de eerste ontwerpen van Buontalenti die je ziet 

als je vanaf Porta Romana de stad binnenrijdt: 

Het paleis van Bianca Cappello in Via Maggio

Buontalenti is niet de enige die zijn stempel op de stad heeft gedrukt. De eerste was natuurlijk Arnolfo di Cambio die niet alleen beeldhouwer was maar als architect eind 13e eeuw het ontwerp voor de Dom, Palazzo Vecchio, de absis van Santa Croce en de jongste stadsmuren voor zijn rekening nam. Michelangelo die begin 16e eeuw de verdedigingswerken rond San Miniato maakt. Vasari die midden 16e eeuw de Uffizi en de Vasarigang bouwt.

Vasari wordt als hofarchitect na zijn dood  opgevolgd door Buontalenti en het duurde tot ver in de 19e eeuw voordat er weer iemand kwam die het straatbeeld van de stad drastisch veranderde: Giuseppe Poggi. Hij brak de 13e eeuwse stadsmuren van Arnolfo en en hele middeleeuwse wijk in het centrum af in een poging om Florence dezelfde allure te geven als Parijs, een Europese hoofdstad waardig. Maar daarover een volgende blog.

Aan het eind van Via Maggio, hoek met Borgo San Iacopo:

De Buontalenti fontein

In het kader van de opfrissingscursus 16e eeuw was ik onlangs in het Museo degli Argenti (zilvermuseum) wat eigenlijk 'de Prinselijke schatkamer' zou moeten heten, want de verzameling zilveren borden is slechts een kleine greep uit de ongelofelijk gevarieerde verzamelingen die er te zien zijn. Van Cameeen tot fantasie snijwerk in ivoor, van christal tot hardstenen vazen. Ringen, glazen, kandelaars, miniaturen, oneindig. Onze leraar stond lang stil voor een vaas van lapis lazulli gemaakt naar een ontwerp van.... Buontalenti.

De Buontalenti vaas

Vanuit de stad is van alle kanten te zien het fort wat Ferdinando I de'Medici door Buontalenti liet ontwerpen, Forte Belvedere, het lijkt een vriendelijke villa, maar in werkelijkheid is het een onneembare vesting die dreigend boven de stad uit torent. Een vluchthaven voor familieleden en kostbaarheden.

In Via Proconsolo in het Palazzo Nonfinito is een voorbeeld van een Buontalenti-raam te zien.

Na  deze wandeling raad ik aan nog even langs de Gelateria alla Passera te gaan op het Piazza della Passera. Zij hebben het beste Buontalenti-ijs, een recept wat de veelzijdige man ontwierp tijdens een opdracht een uitbundig banket voor de internationale gasten van de familie de'Medici te organiseren.

Bij de banketten zorgde hij niet alleen voor het desert maar ook voor de kostuums en de scenografie van de spektakels om de gasten te amuseren.

Bij de film Vatel moet ik altijd aan Buontalenti denken, aan alles wat hij deed om het de mensen aan het hof naar de zin te maken, ook al speelt het bijna een eeuw later.

klik hier voor de trailer van Vatel

Het Monster

Vanochtend tijdens mijn dagelijkse wandeling met mijn hond over steeds hetzelfde laantje stopte ik voor de zoveelste keer om een foto te maken van het altijd fantastische landschap.

Aan de andere kant van het dal liggen de Badia a Passignano, ten zuiden San Donato in Poggio en nog verder zelfs kun je Panzano zien liggen. Hoe mooi is het, ook vandaag en hoeveel is er wel niet over te vertellen. De Val di Pesa tijdens de middeleeuwen, de renaissance, de tweede wereldoorlog, de wijn... Er is inspiratie genoeg.

Dan komt er heel hard een auto aanrijden met een oud mannetje er in. Hij kijkt grimmig zoals vele oude mannetjes hier en ik moet, met mijn excuses voor dit hoogstwaarschijnlijk ontzettend lieve oude opaatje, toch even aan 'het monster' denken.

Vlak voor Kerstmis had ik het weer even te pakken en heb ik, ten koste van al mijn nagels een paar avonden achter elkaar op Fox Crime een film en een documentaire over het Monster van Florence gekeken.

Nog steeds wordt er regelmatig gesproken over het Monster dat tussen 1968 en 1985 acht dubbele moorden pleegde, allemaal jonge stelletjes en bijna allemaal tijdens een romantisch rendez-vous. Nog steeds staat iedereen klaar om zijn of haar theorie uit de doeken te doen en nog steeds weet iedereen het beter.

De eerste keer dat ik met het Monster in aanraking kwam, dat wil zeggen, de nasleep van het Monster, was toen ik net in Italie woonde. Wij zaten voor 6 maanden in het huis van vrienden vlakbij San Casciano en een keer toen ik wachtte tot het gigantische hek van hun gigantische terrein automatisch openging werd ik aangesproken door een man die daar met zijn auto langs de weg stond geparkeerd. Of ik iets gehoord had.

Iets gehoord had? Nee, ik had niets gehoord. Bij navraag bleek dat vlak voor dat hek in 1985 het laatste stelletje is vermoord, twee jonge Fransen, op vakantie in een tentje. In 1985 zat ik nog op school in Utrecht en nu was het 2001 en schrok ik een beetje van deze rare vraag.

Een vriend van mij heeft een keer tijdens het jarendurende proces moeten getuigen, een ander kende een van de weduwen van een van de daders en in de loop der jaren heb ik heel veel angstaanjagende verhalen aangehoord. Bij mij in de buurt staat al jaren een prachtige oude boerderij leeg, niet te verkopen omdat het huis iets te maken heeft met de satanische riten en secten die volgens de theorien met de moorden te maken hebben. Conspiracy Theory à la grande, maar elke keer als ik er iets over hoor of lees, voel ik de rillingen over mijn rug.

Meters boeken zijn er over het Monster en de mededaders geschreven, de 'compagni di merenda', zoals een van hen het groepje simpele boeren noemde. (Compagni di merenda zou in Nederland de jongens van de snackbar zijn, maar in Italie is een merenda het equivalent van een Kinder Surprise Ei en dus een beetje een te onschuldige naam voor deze satanische bende.)
Twee jaar geleden is het zoveelste boek over de affaire uitgekomen,The Monster of Florence, geschreven door een Amerikaanse misdaadschrijver in samenwerking met een journalist van de Nazione. De filmrechten zijn verkocht, de film is gemaakt en volgend jaar kunnen we George Cloony als de schrijver/onderzoeker in actie zien. Eindelijk een boek wat veel uitlegt, alle feiten op een rij, ook veel interessants over de algemene geschiedenis van het gebied, maar het mysterie is nog steeds huiveringwekkend en onopgelost.....

Mustafa

Tweede Kerstdag heet in Italie niet Secondo Giorno di Natale, maar Santo Stefano, naar de heilige Stefanus.

De Heilige Stefanus heeft de eerste dag na Kertmis als feestdag toegewezen gekregen omdat hij de eer had de allereerste christelijke martelaar te zijn. Een andere theorie is dat hij deze dag heeft gekregen omdat op 26 december zijn relieken werden teruggevonden. Bijna 500 jaar na zijn dood.

De naam Stefanus betekent 'de gekozene' of triomph' en heeft als arabisch equivalent Mustafa, wat weer een van de titels van Mohammed is.

Stefanus kwam om het leven door steniging en omdat alle heilige martelaren altijd worden afgebeeld met hun martelattribuut, is Stefanus altijd makkelijk te herkennen aan de al dan niet bebloede steen op zijn hoofd.

Deze Santo Stefano is toegewezen aan Giotto en is hoogstwaarschijnlijk een linker zijpaneel van een drieluik. Het hangt in het Museum Horne in Florence.

Het Museum Horne is een van die kleine musea in Florence die ontstaan zijn in de 19e en begin 20e eeuw, opgezet door verzamelaars zoals Horne, Stibbert en Bardini die hun eigen huizen inrichtten als museum. Het verzamelen en het plezier van het verzamelen straalt van alles af, zalen met keramiek, zalen met wapens en wapenuitrustingen, middeleeuws huisgerei, bruidskisten, ivoor, portretten, alles wat te verzamelen was. Horne heeft het paleis dat hij in het begin van de twintigste eeuw kocht helemaal terug laten brengen in renaissancesfeer.

Op een veiling in Londen zag Horne dit schilderij en omdat Middeleeuwse schilderkunst helemaal niet 'in' was kon hij het voor een prikkie aanschaffen. Later heeft hij zelf aangetoond dat het een Giotto was en nu is het paneel van onschatbare waarde en hèt meesterstuk van het museum.

http://www.piccoligrandimusei.it/
http://www.museohorne.it/
(deze sites zijn alleen in het Italiaans. Ik ben altijd beschikbaar voor een vertaling!)

Zonnewende

Een zonnewende (Solstitium) is de gebeurtenis waarbij de zon, vanaf de aarde gezien, de noordelijkste of zuidelijkste stand bereikt. Deze stand wordt op de aarde gemarkeerd door de Kreeftskkeerkring (voor het noorden en dus de zomer) en de Steenbokskeerkring (voor het zuiden en dus de winter).

Gisteren was het 21 december, de kortste dag van het jaar, de dag dat officieel de winter begint en dus de dag dat de zon het verst van ons af staat. Het moment van de zonnewende was echter vandaag om 5.30 uur. Vanaf nu zullen de dagen gelukkig langzaam aan weer langer gaan worden omdat de zon zich weer naar ons terug wendt.

Zoals in Stonehenge zijn er over de hele wereld installaties die het fenomeen zonnewende herkennen, maar ook in Florence!!

Wat je niet direct weet wanneer je als gewone toerist, maar ook als doorsnee Florentijn, door de stad loopt is dat er overal zonnewijzers en andere astronomische instrumenten te zien zijn. De meest bekende zijn de openingen in de koepel van de Santa Maria del Fiore, de Dom, en in de koepel van de doopkapel, het Baptisterium, waardoor de zon alleen schijnt tijdens de zomerzonnewende. Het nieuwe Galileo Galilei Museum biedt op haar site een hele mooie rondleiding rond het thema: http://brunelleschi.imss.fi.it/meridiane/indice.html

Mijn astronomische lievelings plek is de façade van de Santa Maria Novella. Hier is een aantal instrumenten heel duidelijk te zien, niet makkelijk te snappen, laat staan uit te leggen. In ieder geval duidelijk te herkennen is een zonnewijzer en een bol om de Equinoxen te meten.

In de tweede helft van de zestiende eeuw heeft de Dominicaner monnik Ignazio Danti deze instrumenten in de façade aangebracht. Hij wilde een manier vinden om de onduidelijkheden rond het maken van de Juliaanse kalender op te lossen. Minder makkelijk te zien, maar wel aanwezig, zijn de openingen in de façade om hele speciale metingen te doen.

En heel duidelijk, rond de middag deze dagen, schijnt de zon 10 minuten lang de kerk in, precies door dat hele kleine gaatje in de muur: de winterzonnewende!

Blog nr. 1

Daar gaat ie dan! Marina Guida gaat vandaag rondleiden in haar blog.
Net met het publiceren van de eerste versie is het totaal verkeerd gegaan met als gevolgd dat de spanning er een beetje af is, de spanning om te schrijven.
Mijn idee is om nu het laagseizoen helaas echt is begonnen, mijn tijd te gaan besteden aan het maken en beschrijven van nieuwe wandelingen door en bezoeken aan Florence en die in de komende blogs te gaan beschrijven.
Voor het artikel in Grande van dit voorjaar heb ik een tour gemaakt Oltr'Arno, aan de overkant van de Arno en die zou ik graag uitwerken met eigen foto's. Het gaat hier om een wandeling langs de werkplaatsen van restaurateurs, boekenmakers, meubelmakers, decorateurs en de ateliers van kustenaars die ik in deze wijk ken.
Verder heb ik nooit een echte route beschreven van een van mijn lievelings wandelingen langs de werken van Leon Battista Alberti met als toegift twee frescocycli van Ghirlandaio.
Om ook iets hips te bieden dacht ik aan een bezoek aan het gloednieuwe Gucci museum gevolgd door het Ferragamo museum met tussendoor een Made in Italy Window Shopping Extravaganza.
Ter voorbereiding van het Iris festival in het voorjaar een geschiedenis van de Florentijnse Lelie en haar kleur.
En voorlopig als laatste een inleiding op de Vasari gang zoals ik die binnenkort samen met een collega ga doen, met extra aandacht voor de Nederlandse schilders die daar hangen en de gechiedenis van de collecties waar die uitkomen.
Dit was een tipje, een begin en dus nog maar het halve werk!

A presto,
Marina Guida
www.gande.be